Yrd. Doç Dr. Hafize Öztürk Türkmen*
Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış*
Doç. Dr. Deniz Erdoğdu**
Uluslararası Çukurova Kadın Çalışmaları Kongresi’nin ilki, 9-11 Nisan 2015 tarihlerinde Adana’da gerçekleştirildi. Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi tarafından da desteklenen kongre, Çukurova Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından Prof. Dr. Gülseren Ağrıdağ başkanlığında düzenlendi. Kongrede TTB Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı Kolu’dan (KHKSK) Nilay Etiler, Deniz Erdoğdu, Şevkat Bahar Özvarış, Lale Tırtıl, Müge Yetener, Melda Yaman Öztürk, Ayşe Devrim Başterzi, Gamze Yücesan Özdemir, Neslihan Önenli Mungan panellerde sunum ve oturum başkanlıkları yaptılar. Kongre boyunca çalışma yaşamında kadından kadına yönelik şiddete, kadın kimliğinden kadının özgürleşme hareketlerine, kadın girişimciliğinden kadın beden politikalarına, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kadın haklarına kadar çok geniş yelpazede kadını kuşatan sorunlar dile getirildi.
Doç. Dr. Deniz Erdoğdu “Savaş, Göç ve Sığınmacı Kadınlar” isimli sunumunda TTB MK ve KHKSK’nun bu konudaki faaliyetlerini kamplarda çekilen fotoğraflar eşliğinde anlattı. Göçmen çadırlarında çoğunluğunu kadın ve çocukların oluşturduğu göçmenlere TTB’den gönüllü hekimlerin verdiği sağlık hizmeti aktarıldı.
Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış “Çalışma Yaşamında Kadın” panelinde yaptığı sunumda, çalışma yaşamındaki kadınların sağlık sorunları, işle bağlantılı olmayan, toplumun genelini ilgilendiren yaygın sağlık sorunları ve hastalıkları, kadınların istihdam edildiği sektörlere göre işle ilgili olan hastalıklar ve doğrudan çalışma ortamındaki risklerden kaynaklanan sağlık sorunlarını (meslek hastalıkları ve iş kazaları) ele aldı. Diğer konuşmacılar da Türkiye’de, temel eğitim olanaklarından yararlanmada kadınların erkeklere göre eşitsiz konumları ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı nedeniyle, kadınların büyük bir çoğunluğunun işgücü piyasasının dışında kaldığı, işgücüne katılanların önemli bir kısmının ise gelir getirmeyen çalışma biçimleri içinde olduğunu belirtti.
Dr. Lale Tırtıl’ın oturum başkanlarından olduğu “Kadın ve Sağlık” panelinde KHKSK’nu tanıtarak, örgütümüzün bu tür akademik ortamlardaki değerli işlevinden söz etti. “Neoliberal Politikaların Kadın Sağlığına Etkisi” başlıklı konu Prof. Dr. Nilay Etiler tarafından anlatıldı. Sağlıkta dönüşüm projesinin ilk olarak piyasacı-özelleştirmeci mantığının ve buna yönelik politikaların, gerek kadınların en çok gereksinimi olan koruyucu sağlık hizmetlerinden gerekse ikinci basamakta uygulanabilen sezaryen doğum gibi hizmetlerden yararlanma bakımından ciddi sorunlara yol açtığı, ikinci olarak bu politikaların geçerliğini koruyan toplumsal cinsiyet rollerinden yarar devşirmeye çalıştığı, bu bağlamda çocuk-yaşlı-hasta bakımı gibi toplumsal yeniden üretim süreçlerinde kadınların ücretsiz emeğinde yararlanma yollarına başvurduğu, bu uygulamalar sonucunda kadınlarda fiziksel, ruhsal, sosyal tükenmişliğe kadar uzanan bir dizi sağlık sorununa neden olduğu ifade edildi.
Dr. Müge Yetener “Kadın-Erkek Eşitsizliği Bağlamında Kürtaj” başlıklı sunumunda cinsiyet eşitsizliğinin tarihinin cadı avları, sanayileşme, aydınlanma ve modern kapitalist ataerkiyle ilintili olduğunu; aydınlanma felsefesinin doğal biyolojik farklılıklara dayalı kadın-erkek kategorileri kurgusuyla toplumsal cinsiyet hiyerarşisini yeniden meşrulaştırdığını, böylece kadın ve erkek arasındaki hiyerarşik ilişkinin cinsiyet özelliği olarak doğallaştırıldığını, bu doğallaştırmanın dinsel ideolojideki fıtrat kavramında ifadesini bulduğunu, doğal durumu veri kabul eden ideolojilerin ve soyut eşitlik söylemlerinin de eşitsizliği görünmezleştirdiğini dile getirdi.
Yrd. Doç. Dr. Hafize Öztürk Türkmen “Kadınlar Dünyasında Kanayan Bir Yara: Çocuk Evlilikler ve Annelikler” başlıklı sunumunda yoksul ülkelerde 15-49 yaş grubu kadınlarda %20-70 oranında görülen çocuk evliliklerin ülkemizdeki oranının %26 olduğunu, ancak Orta ve Doğu Anadolu’da %30-40’a ulaştığını dile getirdi. Bu yaygın sorunun eldeki veriler ışığında yoksulluk, eğitimsizlik, geleneksel kültür-din olmak üzere üç temel nedeni olduğunu; bu nedenlerin başlık parası, fazla nüfustan kurtulma, kız çocuğunu koruma, ana-baba-çocuk eğitimsizliği, kadına yönelik şiddet, sosyal çevre baskısı, cinsiyetçi dil ve söylemler, dini nikah gibi görünümlerle karşımıza çıktığını öne sürdü. ergen gebelikleri ve doğumları, güvenli olmayan düşük ve kürtaja bağlı anne ölümleri, prematüre ve düşük doğum ağırlıklı doğumlar, kanama, düşük, yenidoğan ölümü gibi anne ve çocuk sağlığını tehdit eden bireysel sonuçlara yol açtığını belirtti.
Yrd. Doç. Dr. Melda Yaman Öztürk’ün yer aldığı ikili konferansın oturum başkanları Adana Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Neslihan Önenli Mungan ve Prof. Dr. Gülseren Ağrıdağ idi. “Ataerkil Kapitalist Tahakküm Altında Kadın Emeği ve Kadın Bedeni” başlıklı sunumunda Dr. Öztürk, temel olarak, ataerkil ve kapitalist sistemlerin birbirine eklemlenme süreçlerini analiz etti. Bu bağlamda söz konusu eklemlenme sürecinin kadınların emeği, bedeni, doğurganlıkları, davranış kalıpları, giyim-kuşamları, bedensel ve cinsel etkinlikleri üzerinde denetleyici mekanizmalarla yeniden üretildiğini vurguladı. Ataerkinin kapitalist üretim-tüketim süreçleri, yasalar, toplumsal normlarla kadını baskı altına alarak yarattığı eşitsizlik zemininin, aynı zamanda kapitalizmin kadın emeğini ve bedenini sömürmesinin de uygun ortamını oluşturduğu dile getirilen konuşmada cinsiyete dayalı işbölümünün kadın emeği ve bedeninin sömürülmesini özgülleştirdiği öne sürüldü. Sunum kadınların özgürlük mücadelesinin emeklerini ve bedenlerini tahakküm altına alan ataerkil kapitalist sistemle mücadeleyi hedeflemesi gerektiği vurgulandı.
*TTB Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı Kolu YK üyesi
**TTB Merkez Konsey Üyesi